Ως Coach, συχνά βλέπω ταλαντούχους ανθρώπους να μην περιορίζονται από έλλειψη δεξιοτήτων, αλλά από ένα κρυφό εμπόδιο: την προκατάληψη προς το αρνητικό (negativity bias). Αυτή η ανθρώπινη τάση να δίνουμε περισσότερο βάρος στις αρνητικές εμπειρίες παρά στις θετικές, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τόσο την προσωπική μας ζωή όσο και την καριέρα μας. Η κατανόηση του πώς λειτουργεί είναι το πρώτο βήμα για να ξεπεράσουμε τις δυνητικά επιβλαβείς συνέπειές της.
Τί είναι η προκατάληψη προς το αρνητικό;
Αυτή η τάση προς το αρνητικό είναι μια γνωστική μεροληψία όπου τα αρνητικά γεγονότα γίνονται πιο έντονα και σημαντικά στη συνείδησή μας σε σχέση με τα θετικά. Με άλλα λόγια, είμαστε «προγραμματισμένοι» να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή στο κακό παρά στο καλό.
Αυτό έχει τις ρίζες του στην εξελικτική μας πορεία: για τον άνθρωπο των σπηλαίων, η αδιαφορία σε έναν πιθανό θηρευτή μπορούσε να αποβεί μοιραία. Έτσι, η προσοχή σε πιθανές απειλές εξασφάλισε την επιβίωση. Ωστόσο, ενώ αυτή η τάση μας διατήρησε ζωντανούς στο παρελθόν, μπορεί σήμερα να «αναστατώνει» την προσωπική μας ζωή, αλλά και καριέρα.
Πώς εκδηλώνεται στην καθημερινότητα
- Θυμόμαστε πιο έντονα τις απογοητεύσεις ή τα δυσάρεστα γεγονότα σε σχέση με τις θετικές εμπειρίες.
- Μία αρνητική παρατήρηση μπορεί να μας επηρεάσει για μέρες, ενώ ένα κομπλιμέντο ξεχνιέται πολύ γρήγορα.
- Υπεραναλύουμε λάθη ή αποτυχίες, ενώ υποτιμούμε τις επιτυχίες και τα θετικά μας βήματα.
- Η συνεχής εστίαση στο αρνητικό μειώνει την αυτοεκτίμηση και ενισχύει την ανασφάλεια.
Οι προσωπικές μας σχέσεις επηρεάζονται, καθώς δίνουμε μεγαλύτερη σημασία σε σχόλια ή συγκρούσεις παρά στις στιγμές σύνδεσης και χαράς. Αντίστοιχα στην καριέρα, το negativity bias συχνά μας οδηγεί σε υπερβολικά προσεκτικές αποφάσεις, καθώς ο φόβος της αποτυχίας υπερκαλύπτει τις πιθανότητες εξέλιξης. Μπορεί να μας κάνει πιο επικριτικούς στην επικοινωνία μας, επηρεάζοντας τις συνεργασίες, ενώ στις αξιολογήσεις απόδοσης τείνουμε να εστιάζουμε σε μια αρνητική παρατήρηση και να παραβλέπουμε τα θετικά σχόλια. Επιπλέον, η αρνητικότητα μεταφέρεται εύκολα μέσα στις ομάδες, μειώνοντας την παραγωγικότητα και το ηθικό.
Το «φαινόμενο ντόμινο» της αρνητικότητας
Οι συνέπειες της προκατάληψης προς το αρνητικό μπορεί να είναι εκτεταμένες:
- Χαμένες ευκαιρίες: Εστιάζοντας στο τι μπορεί να πάει στραβά, χάνουμε πιθανότητες για εξέλιξη.
- Μειωμένο ηθικό: Η συνεχής προσήλωση στο αρνητικό ρίχνει την ψυχολογία και το ευχάριστο κλίμα.
- Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία: Άγχος, στρες, ακόμη και κατάθλιψη μπορεί να προκύψουν από το διαρκές «κόλλημα» στα αρνητικά.
- Λάθη: Η διάθεση, η ατμόσφαιρα και οι παρελθοντικές εμπειρίες επηρεάζουν την κρίση μας και μπορούν να οδηγήσουν σε άδικες ή λανθασμένες αποφάσεις.
Στρατηγικές για να την αντιμετωπίσεις
Τα καλά νέα είναι ότι δεν χρειάζεται να μείνουμε θύματα της προκατάληψης προς το αρνητικό. Υπάρχουν πρακτικά βήματα που μπορούμε να κάνουμε:
- Αναγνώριση και κατανόηση: Το πρώτο βήμα είναι η επίγνωση της ύπαρξής της.
- Αμφισβήτησε τις αρνητικές σκέψεις: Είναι βασισμένες σε γεγονότα ή σε υποθέσεις; Παραβλέπεις τα θετικά στοιχεία;
- Ξαναγράψε την αφήγηση: Δες τον εαυτό σου σαν αφηγητή της ιστορίας σου, όχι απλώς πρωταγωνιστή.
- Αντιστροφή σκηνικού: Εστίασε στις λύσεις αντί στα προβλήματα. Αναγνώρισε τα δυνατά σου αντί να κολλάς στις αδυναμίες.
- Καλλιέργησε ευγνωμοσύνη: Κράτα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης ή κάνε καθημερινά μια σύντομη παύση για να εκτιμήσεις τα θετικά.
- Ζήτα θετικό feedback: Μη περιμένεις την επόμενη αξιολόγηση – ζήτησε από συναδέλφους σχόλια για τις δυνάμεις και την απόδοσή σου.
- Γιόρτασε τις μικρές νίκες: Ενίσχυσε το αίσθημα προόδου.
- Καλλιέργησε growth mindset: Δες τις αποτυχίες ως ευκαιρίες μάθησης και όχι ως σημάδια αδυναμίας.
- Απόκτηση νέας οπτικής: Ταξίδια, νέες εμπειρίες και εναλλαγές ρουτίνας ανοίγουν τον ορίζοντα.
- Σκέψου το personal ή Business Coaching: Ένας Coach μπορεί να σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις μοτίβα σκέψης, να καλλιεργήσεις ανθεκτικότητα, να θέσεις ρεαλιστικούς στόχους και να αναλάβεις δράση με αυτοπεποίθηση.