Στην πρακτική μου ως Coach, συχνά συναντώ επαγγελματίες που δυσκολεύονται με μία από τις πιο κρίσιμες — αλλά και παραμελημένες — πτυχές της επαγγελματικής επιτυχίας: τη θέσπιση ορίων στη δουλειά.
Τα όρια δεν αφορούν απλώς το να λες «όχι» ή να περιορίζεις τον χρόνο σου· αποτελούν θεμέλιο για τη διατήρηση της παραγωγικότητας, της ψυχικής υγείας και των επαγγελματικών σχέσεων.
Με τα χρόνια, μέσα από τη δουλειά μου με πελάτες, έχω διαπιστώσει ότι η διαχείριση των ορίων είναι μια δεξιότητα που μπορεί να διδαχθεί, να εξελιχθεί και να αξιοποιηθεί ώστε να δημιουργήσει μια βιώσιμη και ικανοποιητική επαγγελματική ζωή — και στο 90% των περιπτώσεων, η θέσπιση ορίων είναι η “λύση” στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν.
Ακολουθεί ένας αναλυτικός οδηγός για το πώς να θέτεις αποτελεσματικά όρια στη δουλειά, με πρακτικά βήματα και παραδείγματα.
Κατανόηση των διαφορετικών τύπων ορίων
Πριν θέσεις όρια, είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις ποια είδη μπορεί να χρειάζεσαι:
- Όρια ρόλου: Διευκρίνισε τις ευθύνες σου και τι είσαι πρόθυμος/η να κάνεις ή να αναθέσεις.
- Χρονικά όρια: Καθόρισε τις ώρες εργασίας και διαθεσιμότητάς σου, καθώς και τα όρια για υπερωρίες.
- Πνευματικά όρια: Προστάτευσε τις σκέψεις, τις αξίες και τη συγκέντρωσή σου — π.χ. περιορίζοντας τα κουτσομπολιά ή ορίζοντας ώρες για εστιασμένη εργασία.
- Συναισθηματικά όρια: Προστάτευσε τα συναισθήματά σου και απέφυγε να επωμίζεσαι τα συναισθηματικά βάρη των άλλων.
- Ορια στη συζήτηση: Όρισε θέματα που είσαι ή δεν είσαι πρόθυμος/η να συζητήσεις, καθώς και χρόνους επικοινωνίας.
- Φυσικά όρια: Συνδέονται με τον χώρο εργασίας ή τον προσωπικό σου χώρο (π.χ. περιορισμός φυσικής επαφής ή έλεγχος του περιβάλλοντος).
- Υλικά όρια: Καθόρισε πώς και πότε χρησιμοποιείς τους προσωπικούς σου πόρους για τη δουλειά.
Βήματα για την αποτελεσματική θέσπιση ορίων στη δουλειά
1. Αναγνώρισε τις προτεραιότητες και τα όριά σου
Σκέψου τι σου προκαλεί άγχος ή δυσφορία στη δουλειά. Λάβε υπόψη τις προσωπικές και επαγγελματικές σου προτεραιότητες — όπως οικογενειακές υποχρεώσεις, ανάγκες υγείας ή στόχους καριέρας — για να εντοπίσεις πού χρειάζεσαι όρια.
2. Επικοινώνησε τα όριά σου
Διατύπωσε με σαφήνεια το όριο που χρειάζεσαι. Π.χ. «Δεν απαντώ σε επαγγελματικά email μετά τις 7 μ.μ. για να προστατεύω τον προσωπικό μου χρόνο» ή «Προτιμώ να μη συζητώ προσωπικά θέματα στη δουλειά».
3. Διασφάλισε τη δικαιοσύνη
Τα όριά σου πρέπει να είναι λογικά και να μην παραβιάζουν τα δικαιώματα των άλλων ή τις απαιτήσεις της θέσης σου. Π.χ. είναι δίκαιο να εργάζεσαι μόνο τις συμφωνημένες ώρες, αν οι υπερωρίες δεν είναι υποχρεωτικές.
4. Καθόρισε το σημείο ισορροπίας
Απόφασισε αν το όριό σου είναι ευέλικτο ή αδιαπραγμάτευτο. Π.χ. μπορεί να εργάζεσαι αργότερα κάποιες φορές σε περιόδους φόρτου, αλλά να ορίζεις συγκεκριμένο ανώτατο όριο.
5. Προγραμμάτισε την αντίδρασή σου σε παραβιάσεις
Ένα όριο θεωρείται ολοκληρωμένο όταν συνοδεύεται από συνέπεια. Προκαθόρισε πώς θα αντιδράσεις αν κάποιος το παραβιάσει. Π.χ. αν συνάδελφος διακόπτει συχνά τον χρόνο συγκέντρωσής σου, υπενθύμισέ του τις ώρες που είσαι διαθέσιμος/η ή ενημέρωσε τον προϊστάμενο.
6. Επικοινώνησε με σαφήνεια και σεβασμό
Μίλησε ανοιχτά και με «μη επιθετικό» τρόπο, χρησιμοποιώντας φράσεις που ξεκινούν με «εγώ». Π.χ. «Είμαι πιο παραγωγικός/ή όταν εργάζομαι χωρίς διακοπές από τις 10 ως τις 12» ή «Δεν θα είμαι διαθέσιμος/η για κλήσεις μετά τις 6 μ.μ.»
7. Εξασκήσου στο να λες “όχι”
Είναι απολύτως αποδεκτό να αρνηθείς νέες εργασίες όταν έχεις φτάσει στο όριό σου. Πες, π.χ.: «Ευχαριστώ για την ευκαιρία, αλλά ο τρέχων φόρτος εργασίας μου δεν μου επιτρέπει να το αναλάβω αυτή τη στιγμή».
8. Χρησιμοποίησε την τεχνολογία με σοφία
Εκμεταλλεύσου εργαλεία όπως μπλοκ στο ημερολόγιο, αυτόματα μηνύματα ή ειδοποιήσεις “μην ενοχλείτε” για να ενισχύσεις τα όριά σου.
9. Ζήτησε υποστήριξη
Αν οι παραβιάσεις συνεχίζονται, μίλησε με τον προϊστάμενό σου ή το HR. Εξήγησε τον αντίκτυπο στην ευημερία και την παραγωγικότητά σου και αναζήτησε λύσεις μαζί τους.
Παραδείγματα διατύπωσης ορίων στη δουλειά
Για το ωράριο:
«Έχω παρατηρήσει ότι οι απαιτήσεις της δουλειάς επεκτείνονται στα βράδια και τα Σαββατοκύριακα. Θέλω να διασφαλίσω ότι αποδίδω στο μέγιστο εντός των κανονικών μου ωρών. Μπορούμε να συζητήσουμε πώς θα διαχειριστούμε τις προσδοκίες εκτός ωραρίου;»
Για τον φόρτο εργασίας:
«Η φάση που διανύουμε είναι πολλά υποσχόμενη, αλλά απαιτητική. Για να διατηρήσω την ποιότητα της δουλειάς μου, θα ήθελα να επανεξετάσουμε μαζί τον τρέχοντα φόρτο και να δούμε πώς μπορούμε να ιεραρχήσουμε πιο αποτελεσματικά.»
Για την ιεράρχηση προτεραιοτήτων:
«Θα ήθελα να βεβαιωθώ ότι έχουμε κοινή εικόνα για τις προτεραιότητες. Μπορούμε να προγραμματίσουμε μια σύντομη συνάντηση για να συζητήσουμε ποιες εργασίες χρειάζονται άμεση προσοχή;»
Για προσωπικές δεσμεύσεις:
«Θα ήθελα να μοιραστώ ότι κάποιες προσωπικές υποχρεώσεις μου απαιτούν την παρουσία μου ορισμένα απογεύματα. Θα προσπαθήσω να τηρώ πλήρως τις επαγγελματικές μου δεσμεύσεις, αλλά θέλω να σε ενημερώσω ώστε να προσαρμόσουμε τις προσδοκίες και, αν χρειάζεται, το πρόγραμμα.»
Για τη συχνότητα συναντήσεων:
«Έχω παρατηρήσει αύξηση στις συναντήσεις και θέλω να διατηρήσω χρόνο για εστιασμένη εργασία. Μπορούμε να επανεξετάσουμε την αναγκαιότητα κάποιων επαναλαμβανόμενων συναντήσεων και να δούμε εναλλακτικές;»
Για την απόρριψη πρόσθετης εργασίας:
«Εκτιμώ την εμπιστοσύνη στις ικανότητές μου. Αυτή τη στιγμή είμαι πλήρως απασχολημένος/η με έργα σε εξέλιξη και θέλω να διασφαλίσω την ποιότητα των αποτελεσμάτων. Μπορούμε να επανεξετάσουμε μαζί το τρέχον φορτίο και πιθανές προσαρμογές;»
Συμβουλές για τη διατήρηση των ορίων
- Να είσαι συνεπής στην εφαρμογή τους.
- Επανεξέταζέ τα καθώς αλλάζει ο ρόλος ή οι συνθήκες σου.
- Σεβάσου τα όρια των άλλων, ώστε να ενισχυθεί μια υγιής εργασιακή κουλτούρα.
Πώς βοηθά το coaching;
Το business coaching μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στη θέσπιση ορίων, παρέχοντας δομή, πρακτικές στρατηγικές και υποστήριξη λογοδοσίας.
Μέσα από το coaching, οι επαγγελματίες αποκτούν σαφήνεια γύρω από τις προσωπικές τους αξίες, ανάγκες και όρια, ώστε να αναγνωρίζουν πού χρειάζεται να τα θέσουν. Οι coaches καθοδηγούν τους πελάτες στο πώς να τα διατυπώνουν και να τα επικοινωνούν με αυτοπεποίθηση, διαχειριζόμενοι τις δυναμικές του εργασιακού περιβάλλοντος και τον φόβο της σύγκρουσης ή της απογοήτευσης των άλλων.
Επιπλέον, το coaching προσφέρει έναν ασφαλή χώρο για εξάσκηση σε δύσκολες συνομιλίες και ενδυναμώνει την ικανότητα του ατόμου να τηρεί τα όριά του, ακόμη και σε απαιτητικές συνθήκες.
Η θέσπιση ορίων στη δουλειά δεν έχει να κάνει με ακαμψία ή έλλειψη συνεργασίας· έχει να κάνει με την προστασία της ευημερίας σου και τη διατήρηση της αποδοτικότητάς σου.
Με καθαρή επικοινωνία, αυτογνωσία και συνέπεια, μπορείς να δημιουργήσεις ένα εργασιακό περιβάλλον που υποστηρίζει τόσο τις επαγγελματικές όσο και τις προσωπικές σου ανάγκες.