Το σύνδρομο του απατεώνα, όπως λέγεται, είναι η κατάσταση των χρόνιων συναισθημάτων ανεπάρκειας, ανικανότητας και άγχους που μπορεί να έχει κάποιος, παρά την αντικειμενική επιτυχία που μπορεί να σημειω΄νει. Αυτή η κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα συχνά οι άνθρωποι να αισθάνονται «απατεώνες» και να αμφιβάλλουν για τις ικανότητές τους.
Γιατί τα άτομα με αυτό το σύνδρομο αισθάνονται ‘απατεώνες’ παρόλο που υπάρχουν άφθονες αποδείξεις της επιτυχίας τους;
Αντί να αναγνωρίζουν τις ικανότητες και τις προσπάθειές τους, συχνά αποδίδουν τα επιτεύγματά τους σε εξωτερικές αιτίες, όπως τύχη, καλό timing ή άλλους παράγοντες. Νιώθουν ότι δεν είναι τόσο ικανοί ή έξυπνοι όσο νομίζουν οι άλλοι και ότι σύντομα οι άνθρωποι θα ανακαλύψουν την αλήθεια για αυτούς.
Πολλοί άνθρωποι με υψηλές επιδόσεις φτάνουν σε ένα σημείο στην καριέρα τους όπου αισθάνονται ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν, τουλάχιστον με τον ίδιο ρυθμό. Περίπου το 25-30% των ατόμων με υψηλές επιδόσεις μπορεί να πάσχουν από το σύνδρομο του απατεώνα. Οι έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 70% των ενηλίκων μπορεί να βιώσουν το σύνδρομο τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
Πώς εμφανίζεται;
Τα πιο κοινά χαρακτηριστικά του συνδρόμου φαίνονται παρακάτω:
- Αυτοαμφιβολία
- Αυτο-σαμποτάζ
- Υποτίμηση των προσπαθειών τους
- Χρέωση επιτυχίας σε εξωτερικούς παράγοντες
- Άγχος και φόβος για χαμηλή απόδοση
- Burnout
Από τί προκαλείται το σύνδρομο του απατεώνα;
Οι ερευνητές έχουν δείξει ότι το σύνδρομο προέρχεται από έναν συνδυασμό παραγόντων:
- Οικογενειακό περιβάλλον (υπερπροστατευτικά, ελεγκτικά, επικριτικά γονεικά στυλ)
- Κοινωνικό άγχος (φόβος αποκάλυψης της ‘ανικανότητας’ κάποιου)
- Προσωπικότητα (χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλή αυτοαποτελεσματικότητα, τελειομανία)
- Νέες ευκαιρίες και περιβάλλοντα εργασίας (αυξημένη πίεση για να ξεχωρίσει και να πετύχει κα΄ποιος).
Επιπτώσεις του συνδρόμου απατεώνα
Τα αποτελέσματα του συνδρόμου μπορεί να εμφανιστούν ως επαναλαμβανόμενα συναισθήματα άγχους και ανεπάρκειας, απογοήτευσης, ντροπής, κατάθλιψης και έλλειψης αυτοπεποίθησης. Τα παραπάνω συναισθήματα μπορούν επίσης να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις, την εργασία και τη συνολική ικανοποίηση από τη ζωή των ανθρώπων.
Πώς να αντιμετωπίσετε το σύνδρομο απατεώνα;
Η υπέρβαση του συνδρόμου περιλαμβάνει την αλλαγή της νοοτροπίας ενός ατόμου για τις δικές του ικανότητες. Αυτά τα άτομα νιώθουν ότι δεν ανήκουν κάπου, επομένως η αναγνώριση της πείρας και των επιτευγμάτων τους είναι το κλειδί, όπως και η υπενθύμιση στον εαυτό τους ότι κέρδισαν τη θέση τους στη δουλειά/τη σχέση/τη ζωή τους.
Η τεχνική ενσυνειδητότητας SBNRR μπορεί να σας βοηθήσει να επιβραδύνετε και να εξετάσετε προσεκτικά την κατάσταση, μαζί με τις δικές σας σκέψεις, συναισθήματα και αντιδράσεις. Η τεχνική SBNRR μπορεί να συνοψιστεί παρακάτω:
Διακοπή: Επιτρέψτε στον εαυτό σας να αφιερώσει ένα λεπτό για να σταματήσει ό,τι κάνει.
Αναπνοή: Πάρτε μια βαθιά ανάσα και αδειάστε τις σκέψεις σας.
Παρατήρηση: Παρατηρήστε την αντίδραση και τα συναισθήματά σας, το σώμα σας, το περιβάλλον, τους γύρω σας, την γενική κατάσταση.
Επαναξιολόγηση: Αξιολογήστε την κατάσταση και το έναυσμα που σας έκανε να νιώσετε σαν ‘απατεώνας’.
Αντίδραση: Αντιδράστε συνειδητά.
Η παραπάνω τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί μόλις αισθανθείτε άγχος ή συνειδητοποιήσετε ότι πέφτετε ξανά σε αυτό το μοτίβο. Όταν καταφέρετε να ηρεμήσετε και αποκαταστήσετε τον αυτοέλεγχό σας, μπορείτε να λάβετε επιπλέον ενέργειες.
Αμφισβήτηση – Κάθε φορά που έχετε μια αρνητική σκέψη για τις ικανότητές σας, κάντε μια παύση και αναρωτηθείτε «είναι πραγματικά ακριβής αυτή η σκέψη; Αυτή η σκέψη με βοηθά κάπου ή με εμποδίζει;»
Αξιολόγηση αποδεικτικών στοιχείων – Καταγράψτε ό,τι πληροφορίες έχετε υπέρ ή εναντίον σας. Τι στοιχεία έχετε ότι είστε ικανοί ή ανεπαρκείς; Τα στοιχεία θα σας επιτρέψουν να καταπολεμήσετε το σύνδρομο συλλέγοντας και αναγνωρίζοντας τις αποδείξεις των ικανοτήτων σας.
Αναπλαισίωση – Τί μπορούν να σας αποδείξουν τα συλλεχθέντα στοιχεία; Πώς μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις πληροφορίες για την αυτο-ανάπτυξή σας; Τί μπορείτε να μάθετε από αυτή την εμπειρία; Πώς μπορεί αυτή η πρόκληση να εξελίξει την πρόοδό σας;
Επικέντρωση στις αξίες – Απομακρύνετε την εστίασή σας από εξωτερικά σημάδια επιτυχίας ή επιτεύγματος και υπενθυμίστε στον εαυτό σας τί έχει πραγματικά σημασία για εσάς.
Αποφυγή σύγκρισης – η σύγκριση του εαυτού σας με άλλους θα μπορούσε να ενισχύσει την αίσθηση ότι δεν είστε αρκετά καλός. Η σύγκριση είναι άσκοπη. Κανείς δεν είναι ούτε μοιάζει με κανέναν άλλον. Είμαστε όλοι μοναδικοί, σε ικανότητες, χαρακτηριστικά, εμπειρίες, ταλέντα, σε όλα. Έτσι, ανακατευθύνετε την ενέργειά σας σε κάτι πιο χρήσιμο και ουσιαστικό.
Εξάσκηση αυτοσυμπόνιας – αντί να εμπλακείτε σε αρνητικές συζητήσεις με τον εαυτό σας, δώστε στον εαυτό σας εύσημα για το πόσο μακριά έχετε φτάσει.
Υποστήριξη – Μοιραστείτε την πρόκλησή σας με τους αγαπημένους και όσους εμπιστεύεστε. Μπορείτε ακόμη και να αναζητήσετε αξιόπιστα σχόλια από άτομα που εμπιστεύεστε και σέβεστε. Γνωρίζοντας ότι έχετε μια πηγή ουσιαστικής ανατροφοδότησης μπορεί να σας βοηθήσει να αφήσετε τις αρνητικές σκέψεις ή να αναρωτιέστε τι σκέφτονται οι άλλοι για εσάς. Εάν δυσκολεύεστε να εφαρμόσετε τις παραπάνω πρακτικές, ζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού.
Θυμηθείτε ότι το σύνδρομο του απατεώνα είναι μια γνωστική παραμόρφωση. Είναι θέμα χρόνου και εξάσκησης να εσωτερικεύσετε και να αξιοποιήσετε τις δεξιότητες και τις ικανότητες που έχετε ήδη πετύχει, με βάση τις προηγούμενες νίκες και επιτυχίες σας. Ένας life coach μπορεί να σας βοηθήσει να το επιτύχετε πιο άμεσα.